مقایسه بین زبان فارسی و ترکی از دیدگاه امیرعلیشیر نوایی با تأکید بر کتاب محاکمۀُاللُّغَتَین

عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در «چهارمین همایش ملی میراث‌زبانی» به مقایسه بین زبان فارسی و ترکی از دیدگاه امیرعلیشیر نوایی با تأکید بر کتاب محاکمۀُاللُّغَتَین پرداخت.

به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری نادر کریمیان سردشتی عضو هیأت علمی پژوهشگاه 2 اسفند 1401 در «چهارمین همایش ملی میراث‌زبانی» گفت: یکی از آثار ارزشمند و پر بهای امیرعلیشیر نوایی رساله محاکمۀاللغتین یا داوری درباره دو زبان ترکی و فارسی است که در تاریخ نقد ادبی و مسایل زبان شناسی حائز اهمیت و توجه است.

او گفت: البته نوایی در این رساله در دفاع و حمایت از زبان ترکی (در برابر زبان پارسی) ادلّه و مطالبی را مطرح کرده که قابل تأمل و تدّبر است، وی تلاش دارد با این اَدّله ثابت کند که زبان ترکی بر زبان پارسی برتری دارد.

کریمیان سردشتی خاطرنشان‌کرد: نوایی در رساله ضمن اشارتی کوتاه به زبان هندی به ویژگی‌های زبان ترکی و فارسی و مقایسه آن دو با هم پرداخته و سپس نتیجه‌گیری خود را در جانبداری از زبان ترکی ابراز می‌دارد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری افزود: رساله دارای نکته‌های ظریف زبان‌شناسی بوده که نویسنده توانسته از ظرفیت‌های موجود زبان ترکی به خوبی پرده برداشته و آن را به عنوان فضایل و فوائد این زبان ثبت کند و البته از جنبه‌های فراوان و ظرفیت‌های گسترده زبان فارسی به عمد یا به غیر عمد غفلت ورزیده و آنها را نادیده می‌گیرد و حتی رساله را به انگیزه «رهایی ترکان از طعنِ فارسی گویان» می‌نگارد و برای تدوین این رساله «حقی بزرگ» برای خود قائل می‌شود.

 کریمیان سردشتی اظهارکرد: بی‌گمان امیرعلیشیر نوایی در مقام «ادیب و سخن سرای بزرگ تُرک» آرزوهای زیادی را در احیاء فرهنگ و زبان و ادبیات ترکی در سر می‌پرورانده است و تلاش او نیز به گواهی تاریخ قابل تقدیر و تحسین خواهد بود و همین رساله را باید به عنوان «مانیفیست احیای زبان ترکی» تلقی کرد.

او در پایان گفت: از سوی دیگر در مقام دفاع از زبان ترکی دچار اشتباهات و لغزشهای تاریخی، زبان شناسی و ادبی شده که در این جستار ضمن اشاره به این موارد، به تحلیل و بررسی و نقد مباحث رساله پرداخته شده است.