در سومین نشست تخصصی همایش«چشم‌انداز منطقه‌ای میراث راه ابریشم» عنوان شد
تجارت جهانی پارچههای ابریشمی با احیاء صنعت و هنر نوغانداری
احیاء صنعت و هنر ارزنده نوغانداری در قالب امکانات پیشرفتۀ جهانی میتواند وجهۀ ارزندهای به توسعه نوغانداری و تجارت جهانی پارچههای ابریشمی معروف کشور بدهد و با ارزش افزوده فراوانی که تولید خواهد کرد، به رواج و رونق اقتصادی کشور و بهبود و رفاه جامعه کشاورزی و صنعتی منجر شود.
به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، ژیلا مشیری کارشناس مسئول پژوهشکده مردم‌شناسی 11 بهمن 1401، در سومین نشست تخصصی همایش«چشم‌انداز منطقه‌ای میراث راه ابریشم» به ارائه مقاله مشترک‌اش با بابک صدیقی عکاس مردم‌شناس با عنوان «انسانشناختی صنعت بومی ابریشم و تعاملات بین فرهنگی آن در ایران» پرداخت.
کارشناس مسئول پژوهشکده مردم شناسی در خصوص پژوهش صورت گرفته گفت: ایران از جمله کشورهایی است که در بافت پارچههای ابریشمی و پرورش کرم ابریشم در جهان مشهور بوده و پرورش و فناوری صنعت ابریشم به صورت سنتی در ایران وجود داشته، اما موضوع قابل توجه در صنعت بومی ابریشم، مراحل انجام آن است که در نقاط جغرافیایی مختلف و غیرهمجوار در ایران انجام میشود و این گروههای انسانی طی اعصار مختلف توانستهاند یکدیگر را پیدا کرده و و مراحل مختلف این صنعت را انجام دهند.
او افزود: روش مورد استفاده در انجام این تحقیق روش اسنادی و میدانی بودهاست و از آنجا که هر کدام از مراحل صنعت ابریشم در مناطق و یا استانهای مختلف کشور انجام می‌شوند، پنج استان که مرکزیت بیشتر در انجام این مراحل داشتهاند انتخاب و در زمان انجام این مراحل به این مناطق مراجعه و مراحل انجام کار توسط محققان ثبت و ضبط شد.
این پژوهشگر تصریح‌کرد: نوغانداران استان گیلان در شهرهای آستانۀ اشرفیه، فومن و لنگرود؛ ابریشم کشان استان خراسان رضوی در شهر بایگ؛ رنگرزان استان قم در شهر قم؛ شعربافان استان اصفهان در کاشان و فرشبافان استان آذربایجان شرقی در تبریز جامعه مورد مطالعه این تحقیق را شامل می‌شوند.
مشیری با بیان‌اینکه در سالیان اخیر این صنعت اما رونق پیشین خود را از دست داده تصریح‌کرد: احیا این صنعت و هنر ارزنده در قالب امکانات پیشرفتۀ جهانی میتواند وجهۀ ارزندهای به توسعه نوغانداری و تجارت جهانی پارچههای ابریشمی معروف کشور بدهد و با ارزش افزوده فراوانی که تولید خواهد کرد، به رواج و رونق اقتصادی کشور و بهبود و رفاه جامعه کشاورزی و صنعتی منجر شود.
بررسی و شناسایی کاروانسراهای ایران براساس سیستم سنجش از دور (GIS)
محمدرضارکنی کارشناس و پژوهشگر پژوهشکده باستانشناسی نیز در این نشست به بررسی و شناسایی کاروانسراهای ایران براساس سیستم سنجش از دور (GIS) پرداخت و گفت: بررسی و شناسایی در دانش باستانشناسی کلید دستیابی به شناخت آثار باستانشناختی است که بیشتر به دو روش میدانیِ گسترده در یک محدودۀ جغرافیایی، و روشمند در یک محوطه انجام میشود.
او افزود: در دهههای گذشته یک تکنیک دیگر برای بررسی و شناسایی معرفی شده که همانا بهره از دانش سنجش از دور است که در این تکنیک از تصاویر ماهوارهای و هوایی استفاده گسترده میشود و با توجه به پیمایش در محیط نرم‌افزار محوطه‌های باستانشناختی شناسایی می‌شوند.
این پژوهشگر، با بیان‌اینکه برتری بهره از این تکنیک در صرفه‌جویی زمان، هزینه و امکان بررسی یک محدوده بسیار بزرگ است که نسبت به الگوریتمهای فایی در سنجش از دور انجام میشود افزود: در این پژوهش، با بهره از معرفی کاروانسراهای ایران به وسیله مستندنگاری ارزشمند شادوران یوسف کیانی و والفرام کلایس که در سال 1363 خورشیدی منتشر کردند، استفاده شده است.
رکنی افزود: نقد اصلی این کتاب عدم ثبت مختصات جغرافیایی بود که در آن زمان شیوه رایجی نبوده است، اما با استفاده از سنجش از دور موقعیت مکانی آثار معرفی شده در کتاب بر روی تصاویر ماهوارهای با دقت و تفکیک بالا شناسایی و ثبت شدند.
به گفته این کارشناس، این تکنیک نیازمند زمان بود، فراوانی آثار سبب شد که کارِ شناسایی در تصاویر به دشواری انجام شود و البته از مستندات موجود در اینترنت هم به‌عنوان کلیدواژههای راهنمایی استفاده شد، در نهایت و پس از جانمایی دقیق آثار، پردازش آنها نسبت به شرایط جغرافیای طبیعی، اقلیم، مردم‌شناسی، تنوع زیستی، جغرافیای سیاسی و شناسایی مسیرهای ارتباطی به عنوان راه بازرگانی اصلی (راه ابریشم) و فرعی نیز انجام شد.
او در پایان خاطرنشان‌کرد: در نهایت یک نقشۀ خروجی از فراوانی کاروانسراها و راه‌های ارتباطی میان آنها تهیه شده است که میتواند کلید شناسایی بررسیهای میدانی و پاسخ به بسیاری پرسش مطرح شده دربارۀ کاروانسراها باشد.
مسیرها و شاخه‌های جاده بزرگ ابریشم در قزاقستان
در ادامه این نشست تخصصی مقاله«مسیرها و شاخه‌های جاده بزرگ ابریشم در قزاقستان» توسط عایشه موکاشیوا از دانشگاه زبان‌های خارجی قزاقستان بصورت ویدئویی ارائه شد.
او گفت: جایگاه قزاقستان به‌عنوان مسیر جاده تاریخی شرق به غرب یعنی جاده ابریشم در قلب آسیای مرکزی، این کشور را تبدیل به ترکیبی جذاب از ملت‌ها و فرهنگ‌ها کرده است.
موکاشیوا، با بیان‌اینکه شهرهای اصلی که در مسیر جاده ابریشم واقع شده‌اند در حوزه قزاقستان فراوان هستند و مسیر اصلی جاده ابریشم در جنوب قزاقستان امروزی واقع شده است، به معرفی برخی از این شهرها پرداخت.
توسعه جاده ابریشم در قلمرو ایرانیان
در ادامه این نشست مقاله«توسعه جاده ابریشم در قلمرو ایرانیان پیامدی از تحکیم و توسعه ساختار نظامی ـ حفاظتی حاصل از جنگ» نیز که توسط ژان کلوود ووآزن دکترای تاریخ و باستانشناسی سدههای میانی اروپا و استاد بازنشستۀ دانشگاه فرانسوی سن ژوزف بیروت و سیدمحمد سادات دانش آموخته، محقق و پژوهشگر آزاد تاریخ و باستانشناسی به نگارش درآمده توسط سید محمد سادات ارائه شد.
او گفت: جنگها و پیامدهای آن همواره در طول تاریخ ویرانگرانه ومخرب جلوه کردهاند لیکن اگر با دقت بررسی کنیم هر از گاهی از دل آوارها و تخریبها، آبادانیهایی سر میزند که مسیر تاریخ را عوض میکند و شکوفاییها و گسترش برخی هنرها ازجمله معماری وساخت و سازهای شهری محصول همین جنگها است.
این محقق و پژوهشگر با بیان‌اینکه جنگهای طولانیمدت در دوران باستان بین ایرانیان بهخصوص ساسانیان با رومیان و بعدها بیزانسیها باعث آشنایی و تأمل قدرتهای مطلق نظامی ـ سیاسی و اقتصادی آنزمان باهم شد افزود: آشنایی ایرانیان با سبک وسیاق معماری چهارگوش شهری و بخصوص قلاع نظامیِ رومیان ازیک سو و در مقابل آگاهی رومیان از مهندسی برجهای مدور ایرانیان از سوی دیگر تاثیر شگفتی درتمدن دو ابرقدرت داشت.
سادات تصریح‌کرد: یکی از این تاثیرات مهم ایجاد سازههای حفاظتی ـ نظامی در طول مسیرجاده فرهنگی ـ تجاری ابریشم بود که از گسترۀ وسیعی از قلمرو ایرانیان عبور میکرد و به سرزمینهای روم ختم میشد و درواقع ایران پلی بین دو ابرقدرت شرق و غرب دنیای باستان بود.
او اظهارکرد: این نوشتار که حاصل تحقیقات کتابخانهای و پیمایشهای میدانی نویسندگان آن است، سعی دارد به این پرسش که برخی تأثیرپذیری متقابل تمدنهای بزرگ ایرانی ـ ساسانی و رومی ـ بیزانسی از همدیگر در زمینۀ معماری و مهندسیِ ساخت و ساز و بخصوص در مورد قلاع حفاظتی ـ نظامی و بهدنبال آن تاثیرگذاری بر گسترش و تحکیم جادۀ ابریشم و در ادامه تأثیرپذیری دیگر حکومتها از آنها و پایداری این اثرات در طول قرنهای متمادی چه بوده است و آیا این تغییرات پیامدی از جنگها و رویارویی نظامی ایرانیان و رومیان بهشما می‌رود؟ پاسخ دهد.
