گروه هنرهای سنتی
به منظور تحقق اهداف و وظایف پژوهشی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در زمینۀ هنرهای سنتی ایران و افزایش سطح مربوط به این عرصه، به ویژه در خصوص کیفیت طرح‌های پژوهشی و نگاه آنها به جانب نیازهای نظری و عملیِ روز، پژوهشکده هنرهای سنتی با هدف شناسایی و بهره‌مندی از فرصت‌ها و مزیت‌های موجود و همچنین برآورد و استفاده از ظرفیت‌های علمی و توان کارشناسی داخلی و خارجی به منظور مطالعه و پژوهش روشمند و نظام‌مند در راستای آسیب‌شناسی و ارتقای وضعیت موجود و برنامه‌ریزی جهت احیاء، تثبیت و توسعۀ رشته‌های هنرها هماهنگ با نیاز روز، تشکیل گردد.
مدت مدیدی است که پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری از طریق پژوهشکده‌ها و گروه‌های تخصصی خود اقدامات قابل توجه و بسیاری مفیدی را رقم زده و از این رهگذر بر غنای منابع پژوهشی اعم از بنیادی و کاربردی افزوده است.
یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال فعال‌ترین پژوهشکده‌های تخصصی این پژوهشگاه، پژوهشکده هنرهای سنتی است. در این پژوهشکده، انواع کارگاه‌های پژوهشی مانند سفال و کاشی، زریبافی، قلمزنی، منبت، معرق، خاتم، سازسازی، نگارگری، خوشنویسی و... طبق اصول بازیابی شده از پژوهش‌های به عمل آمده، به خلق آثار فاخر و اصیل می‌پردازند. در عین حال نیز گروهی از اعضای هیئت علمی و کارشناسان پژوهشی خبرۀ پژوهشگاه در بخش امور پژوهشی این پژوهشکده مشغول تکمیل طرح‌های موظفی و همچنین تحقیق در خصوص دغدغه‌های پژوهشی موجود و مرتبط با مباحث پژوهشکده هستند.
با توجه به جایگاه هنرهای سنتی که در بخش‌های قبل ذکر شد و فعالیت‌های بسیار گسترده و متنوع آن که منجر به تدوین بانک اسناد، احیای هنرهای از یاد رفته، نمونه‌سازی و حتی برون‌سپاری برخی امور پژوهشی شده است.
از سوی دیگر پژوهشگران خارجی نیز چندی است هنرهای سنتی ایران را مطمح نظر قرار داده و نسبت به ایجاد منابع جدید اهتمام ورزیده‌اند. لیکن محدودیت آشنایی، قلت منابع و عدم تسلط بر زبان و اصطلاحات هنری و فنی در اغلب موارد منجر به بروز ایرادات و اشتباهات دهشتناک در منابعی شده که متأسفانه گاه به عنوان منابع درسی در بالاترین سطوح آموزشی مورد استفاده قرار می‌گیرند و از این منظر نیز لازم است مرجعی مورد وثوق به تصحیح این قبیل منابع یا انتشار یادداشت‌ها و مقالات انتقادی دربارۀ آنها اهتمام ورزد.
ساختار پژوهشکده هنرهای سنتی
همانطور که پیشتر نیز گفته شده فعالیت کارگاهی برای این پژوهشکده اهمیتی اساسی دارد. زیرا ضمن تولید اثر امکان مطالعۀ مستقیم فرایند تولید را نیز مهیا می‌سازد. لذا برخلاف ساختار عموم پژوهشکده‌های موجود، پژوهشکدۀ هنرهای سنتی بدون داشتن بخش کارگاهی قابل اداره نیست. لذا این پژوهشکده دارای دو بخش هنری و پژوهشی است. که کارگاه‌های پژوهشی و حفظ و احیایی تحت نظر بخش هنری و پنج گروه پژوهشی تحت نظر بخش پژوهشی است. این گروه‌ها عبارتند از: «گروه پژوهشی هنرهای صناعی»، «گروه پژوهشی بافت‌های سنتی و هنرهای وابسته به آن»، «گروه پژوهشی کتابت و نگارگری»، «گروه پژوهشی نمایش و موسیقی نواحی و سنتی» و «گروه پژوهشی مبانی نظری و زیبایی‌شناسی هنرهای سنتی» که شرح وظایف هریک از گروه‌ها به شرح زیر ارائه می‌گردد.
