مدیریت کتابخانه و مرکز اسناد
مرکز اسناد و کتابخانه در چارچوب تشکیلات پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، یکی از مدیریتهای معاونت پژوهشی به شمار میرود. این مرکز نقش مهم و منحصر به فردی در زمینه گردآوری، سازماندهی و اطلاعرسانی میراث فرهنگی در کشور بر عهده دارد.
هسته اصلی این مرکز در اواخر سال 1373 با عنوان مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی، بر اساس بند پانزده ماده چهار قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور، در حوزه معاونت معرفی و آموزش تشکیل شد و از ابتدای سال 1374 فعالیت اجرایی خود را آغاز کرد. در سال 1376 با تغییراتی در تشکیلات سازمان میراث فرهنگی کشور، این مرکز در زیرمجموعه معاونت پژوهشی به فعالیت خود ادامه داد و همزمان با تشکیل پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در سال 1383، با عنوان جدید مرکز اسناد و کتابخانه در زیرمجموعه پژوهشگاه به کار خود ادامه داد.
از اهم فعالیتهای این مرکز، گردآوری و توسعه منابع تخصصی، سازماندهی اطلاعاتی و ایجاد پایگاههای اطلاعرسانی، رقمی‌کردن انواع منابع، انتشار فهرستها و کتابهای مبتنی بر اسناد، برگزاری نمایشگاههای موضوعی و ارائه خدمات اطلاعرسانی، حفاظت و نگهداری منابع اطلاعاتی است. همچنین پشتیبانی از کتابخانههای پژوهشکده‌ها، ادارات کل استانها و پایگاههای پژوهشی، با ارائه منابع و خدمات تخصصی و برگزاری کارگاههای آموزشی در دستور کار این مرکز قرار دارد.
معرفی مجموعه:
بخش اولیه منابع این مرکز از انتقال منابع موجود در سازمانها و مراکزی که سازمان میراث فرهنگی کشور از ادغام آنها تشکیل شده بود پدید آمده است. موضوعات اصلی منابع اطلاعاتی موجود در این مرکز با تنوع شکلی قابل توجه اعم از کتاب، نشریه، گزارش، عکس، فیلم، نقشه و بسیاری انواع شکلی دیگر به مرور زمان به تمام موضوعات مرتبط با میراث فرهنگی، هنرهای سنتی و گردشگری توسعه یافته است. زبان اصلی منابع این مرکز فارسی است ولی تا کنون بیش از 20000 جلد کتاب و نشریه به زبانهای انگلیسی، فرانسه، آلمانی و دیگر زبانها گردآوری شده است.
معرفی چند مجموعه مهم:
مجموعه عکسهای هولتسر: مجموعهای است از 1009 قطعه از عکسهای ارنست هولتسر(1835-1911)، مهندس تلگراف آلمانی که برای کشیدن خط تلگراف در استخدام دولت انگلیس در سال 1863 به ایران آمد و در جلفای اصفهان ساکن شد. بخشی از این مجموعه نخستین بار در کتابی با عنوان ایران در یکصد سیزده سال پیش توسط مرکز مردمشناسی در سال 1355 به چاپ رسید. در سال 1382 پس از گذشت سالها، بار دیگر بخش متفاوتی از این مجموعه به همت مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی چاپ شد. بدون تردید این مجموعه، گنجینهای باارزش از اطلاعات و تصاویر زندگی مردم ایران بهویژه اصفهان در دوره ناصری است.
مجموعه رستمی: این مجموعه تصویری نفیس و متنوع دربرگیرنده افزون بر 12000 عکس، نگاتیو، اسلاید از آثار و اشیای موزهها و بناهای تاریخی کشور و مدارکی از مرتضی رستمی، عکاس موزه ایران باستان، اداره کل باستانشناسی و موسسه آسیایی دانشگاه شیراز است که در سال 1376 طی 10 مرحله به مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی تحویل داده شده است.
مجموعه نقشههای بناهای تاریخی: این مجموعه شامل 2395 قطعه فیلم لیتوگرافی در ابعاد 12*9 سانتیمتر است که در تاريخ 19/2/1397 توسط آقاي دکتر اسکندر مختاري به مرکز اسناد پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اهدا شده است. اين مجموعه بر اساس شمارش و تهیه فهرست اوليه، مربوط به 26 استان و حدود 990 بنا است.
مجموعهای از فیلم‌های راش آثار مستند حمید سهیلی مظفر: این مجموعه تصویری گرانبها، افزون بر 11000 دقیقه فیلم 16 میلیمتری است که در سال 1374 توسط ایشان به مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی اهدا شد. این مجموعه شامل برداشت‌های اضافی چهار سریال مستند مهم تلویزیونی بود.
- مجموعه مستند کارگاههای صنایع دستی (14 قسمت: 250 دقیقه، 16 میلیمتری) 1356 تا 1358
- مجموعه مستند مروری بر تاریخچه مختصر خط در ایران (6 قسمت: 260 دقیقه، 16 میلیمتری رنگی) 1359
- مجموعه مستند به سوی سیمرغ، جستجویی در نقاشی قدیم ایرانی (12 قسمت: 446 دقیقه، 16 میلیمتری رنگی) 1360 تا 1362
- مجموعه مستند معماری ایرانی (33 قسمت: 1371 دقیقه، 16 میلیمتری) 1362 تا 1370
مستند معماری ایرانی در سال 1397، به پیشنهاد ادارهکل آرشیوهای صدا و سیما در فهرست ملی برنامه حافظه جهانی یونسکو به ثبت رسید و تولید آن یکی از افتخارات صدا و سیما قلمداد شد.
مجموعه اسناد باستانشناسی ایران: این مجموعه مشتمل بر اسناد فعالیتهای مجاز و غیرمجاز در مورد عتیقات در ایران است که با آغاز به کار اداره عتیقات شکل گرفته و به ثبت و ضبط رسیده است. تعداد اسناد این مجموعه افزون بر 000/400 برگ است که با اولین سند به تاریخ 1287 آغاز می‌شود و با تغییرات تشکیلاتی مکرر اداره عتیقات تا تشکیل ادارهکل، مرکز باستانشناسی و سرانجام تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور ادامه می‌یابد.
مجموعه کتابهای اهدایی وزارت امور خارجه: این مجموعه افزون بر 120 جلد کتابهای نفیس و منحصر به فردی است که درباره میراث فرهنگی کشورهای مختلف اعم بناها و آثار تاریخی، هنر و آثار هنرمندان برجسته، موزهها و اشیای موزه‌ای و بسیاری موارد دیگر گردآوری شده و در راستای همکاری‌های بین کتابخانه‌ای در تاریخ 24 تیرماه 1398 توسط کتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه به کتابخانه مرکزی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اهدا شد.
عضویت و ارائه خدمات:
این مرکز با توجه به سیاست سازمان میراث فرهنگی کشور و به منظور تسهیل دسترسی پژوهندگان و علاقمندان به منابع میراث فرهنگی، از سال 1378 بر اساس مصوبه هیات وزیران، برای پذیرش عضو و ارائه خدمات به اعضا اقدام میکند. مراجعان این مرکز، پژوهشگران، اعضای هیئت علمی، خبرنگاران، دانشجویان و اشخاص حقیقی و حقوقی هستند. استفاده از مرکز اسناد و کتابخانه برای دانشجویان مرکز آموزش میراث فرهنگی، پرسنل سازمان و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری رایگان است.
ساعات کار: شنبه تا چهارشنبه از 8 صبح تا 4 بعد از ظهر به استثنای روزهای تعطیل