در پژوهشگاه میراث‌فرهنگی وگردشگری
دومین نشست مشترک گروههای گویشپژوهی کشور برگزار شد
دومین نشست مشترک گروههای گویشپژوهی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، در محل پژوهشگاه برگزار شد.
به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی وگردشگری، دومین نشست هم‌اندیشی گروههای گویشپژوهی کشور 3 خرداد 1402 با هدف آگاهی از فعالیت‌های در دست انجام هر یک از سه نهاد، و هم‌سویی، هم‌افزایی و پرهیز از موازی‌کاری در حوزۀ مطالعات گویشی کشور، برگزار شد.
غلامعلی حداد عادل رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این نشست گفت: تجمیع مساعی و فعالیت‌های این سه نهاد که در امر گویشپژوهی فعال هستند طبیعی و منطقی است؛ بی‌خبری و بی‌اطلاعی آنها از فعالیت و کار یکدیگر امری غیر معقول است.
او افزود: به هر علتی از گذشته تا به امروز، کارهای گویشپژوهی در کشور ما در این سه موسسه جدا بررسی میشده است، اکنون باید تلاش کنیم از مرزهای اداری و اسمی جداکننده رد شویم و هدف مشترک هر سه موسسه را اساس همکاری‌ها قرار دهیم؛ و این هم کار مشکلی نیست و به نفع کشور است.
حداد عادل تصریح‌کرد: ما در این حوزه در دو عرصه می‌توانیم برنامه‌ریزی کنیم: یکی عرصۀ داخلی به عنوان یک کشور که خود مصلحت می‌دانیم چه کار کنیم و برنامه‌ها و پیشنهاداتی که موجود است و دیگری اقتضائات بین‌المللی که طبق اعلام یونسکو است که باید مد نظر داشته باشیم و ببینیم در دهه آینده که به عنوان دهۀ زبانهای بومی مطرح شده چه کاری می‌توانیم انجام دهیم.
او با تأکید بر اینکه باید از کار هم مطلع شویم و هیچ اشکالی ندارد کارهایی را که می‌کنیم به نام هر سه موسسه منتشر کنیم افزود: مهم ایران است و ما هر اعتباری داریم از نام ایران است.
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه با بیان‌اینکه هویت ملی یک وحدت است که همواره شامل کثرت می‌شود گفت: این سکه‌ای است که دو رو دارد هر گاه سخن از وحدت می‌گویید حتما کثرتی بوده که به وحدت رسیده است؛ در فلسفه چنین بحث می‌کنیم که هر اندازه کثرت بیشتر باشد وحدت قوی‌تر است.
حداد عادل همچنین اشاره کرد که این کاری که ما می‌کنیم صرفاً یک عمل دانشگاهی یا پژوهشی نیست، بلکه کاری است که با هویت ملی ارتباط دارد.
مژگان اسماعیلی، رییس پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون نیز در این نشست گفت: به دلیل اهمیت زبان مادری و محلی، یونسکو دهۀ آینده را به عنوان دهۀ زبانهای بومی مطرح کرده و ایران با توجه به تنوع زبانی و گونه‌های مختلف زبانی که دارد می‌تواند در این دهه خوش بدرخشد، منوط به اینکه نهادهای متولی با تدوین برنامه‌ای دقیق و منسجم از این ظرفیت‌ها، استفاده کنند.
رییس پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون افزود: در فوریه 2020 یونسکو جلسه‌ای با حضور50 کشور در مکزیک برگزار کرد که در این جلسه بیانیۀ «یک دهه اقدام برای زبانهای بومی» تصویب شد که شعار اصلی آن «بدون ما هیچ چیز برای ما نیست» است، این بیانیه اهمیت زبانهای بومی را برای وحدت ملی و توسعه پایدار یادآوری می‌کند.
رییس پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون افزود: بدیهی است ایجاد چارچوبهای قانونی و اقدامات حمایتی موجب تقویت، اعتبار بخشی و شناسایی زبانهای بومی خواهد شد، لذا می‌توان با آموزش و توسعۀ نرم‌افزارهای فناوری زبان، این گونه‌های زبانی را مستند و زمینه را برای پژوهش‌های بعدی فراهم کرد.
او در پایان اظهارکرد: بنابراین امیدواریم در این جلسه ضمن بررسی ظرفیت‌ها با توجه به دانش و تجربیات استادان و پژوهشگران حوزۀ گویشپژوهی راهکارها و پیشنهاداتی برای حفاظت، احیا و ترویج زبانهای بومی و در خطر ارائه شود.
محمد دبیر مقدم، معاون پژوهشی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نیز در ادامه این نشست با نگاهی به سابقۀ فعالیت هر سه نهاد فعال در حوزۀ گویش و زبان، شامل فرهنگستان زبان و ادب فارسی، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: هر سه مرکز در این حوزه فعالیت‌های گسترده‌ای در قالب انتشارات، پژوهش‌های میدانی و مطالعات داشته‌اند.
او چند پیشنهاد هم در ارتباط با موضوع جلسه، از جمله نگارش یک شیوه‌نامۀ مشترک برای جمع‌آوری گویش‌ها، راه‌اندازی کتابخانۀ دیجیتال صوتی از زبانها و گویش‌های ایران، برنامه‌ریزی برای برگزاری پنل تخصصی زبانها و گویش‌های ایران در یازدهمین همایش زبان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی، ارتباط با یونسکو برای معرفی فعالیت‌ها و ... مطرح کرد.
امید طبیب‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی و مدیر گروه گویش‌شناسی این پژوهشگاه، در ادامۀ این نشست، با ارزشمند خواندن زبان فارسی گفت: ما به عنوان زبان‌شناس باید بگوییم که حفظ زبانها وگویش‌ها کاری پردامنه و یک نهضت اجتماعی است که زبانشناسان به تنهایی از پس آن برنمیآیند.
او افزود: کاری که به طور خاص ما می‌توانیم انجام دهیم ثبت و ضبط ویژگی‌های گونه‌های زبانی درخطر و تدوین شیوه‌نامه‌ای برای انجام این کار است.
در ادامه این نشست فریار اخلاقی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و مدیر گروه زبان و گویش رایج، پس از بیان ضرورت همکاری علمی بین گروههای گویشپژوهی کشور، به معرفی طرح ملی اطلس زبانی ایران پرداخت و گفت: تاکنون 27 هزار نمونه زبانی از آبادی‌های کشور گردآوری شده؛ و از آن میان 17 هزار نمونه به همراه شناسنامه در سامانه بارگذاری شده است.
او در ادامه با اشاره به اینکه هنوز تعداد زبانها و گویش‌های رایج در ایران به طور دقیق روشن نیست و بین صاحبنظران در این زمینه اتفاق نظر وجود ندارد افزود: یکی از زمینه‌های همکاری گروههای گویشپژوهی سه نهاد حاضر در این جلسه می‌تواند بازبینی فهرست‌های موجود از زبانها و گویش‌های ایران، بررسی رویکردهای مختلف در تعیین شمار زبانها و گویش‌های ایران و رسیدن به اجماع نظر در این زمینه باشد.
اخلاقی اظهار داشت: نام گونه‌های زبانی موجود در سامانۀ اطلس زبانی ایران، بر اساس 17 هزار نمونۀ زبانی ثبت‌شده در سامانه که بر اساس خوداظهاری گویشوران درج شده، 480 نمونه است که بعد از دسته‌بندی علمی کاهش می‌یابد و می‌تواند به ما برای رسیدن به تعداد زبانها و گویش‌های ایران یاری رساند.
سیروس نصرالله‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و رییس پژوهشکدۀ زبان‌شناسی این پژوهشگاه نیز در این نشست گفت: علیرغم زحمات بسیاری که در دهه‌های گذشته در قالب طرح‌های داخلی و خارجی کشیده شده؛ آنچنان که باید فعالیت‌های یکپارچه و گسترده‌ای در حوزه گویش به انجام نرسیده است.
او افزود: آنچه ما نیاز داریم ایجاد پایگاه داده‌های گویشی است، و باید به جایی برسیم که گویش‌های ایرانی شرقی را، به کمک کشورهای دیگر حفظ و نگهداری کنیم.
مجید طامه، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و معاون گروه زبانها و گویش‌های ایرانی فرهنگستان نیز با بیان چرایی اهمیت زبانهای بومی، به تشریح مفاد برنامۀ اعلام‌شدۀ سازمان یونسکو در مورد دهۀ زبانهای بومی پرداخت و بر لزوم بومی‌سازی مفاد این برنامه با توجه به ویژگی‌های تنوع زبانی در ایران تأکید کرد.
در ادامۀ این نشست، پژوهشگران حوزۀ گویشپژوهی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دربارۀ برخی موضوعات و مسائل مربوط به حوزۀ کار خود و زمینه‌های همکاری بحث و تبادل نظر کردند.
